در اعصار گذشته مینا کاری به منظور های گوناگونی همچون زیورآلات، جعبه و ظروف ( مانند بشقاب و قدج و جام انفیه دان ….) استفاده می شده است. منتها این زیورآلات و ظروف صرفا جهت استفاده خانواده های دربار و اشرافی بوده است. زیرا بیشتر میناکاری ها بر روی فلزاتی چون طلا و برنج انجام می شده اند که قیمت بسیار بالایی پیدا میکردند. در زمان قاجار و به ویژه سلطنت ناصرالدین شاه میناکاری ها در ساخت و مزین کردن قلیان کاربرد داشته اند.
امروزه نیز این هنر جنبه زینتی خود را حفظ کرده است و در قالب هدیه ای ارزشمنده در میان هنردوستان رد و بدل می شود.
سرقلیان میناکاری
سرقلیان میناکاری
انواع میناکاری
مینا به تفکیک روش تولید به سه نوع تبدیل می شود:
مینای خانه بندی (مینای ملیله)
مینای زمینه برجسته (حکاکی)
مینای نقاشی
معرفی انواع میناکاری
مینای خانه بندی از انواع بسیار زیبای مینا است که به آن مینای سیمی نیز اطلاق می شود؛ زیرا در این روش پس از تهیه زیرساخت ( ظرف لعاب کاری شده) مفتول هایی را به شکل دلخواه در می آورند و آن ها را با چسب بر روی سطح می چسبانند. سپس با لعاب شیشه ای روی آن را می پوشانند و در کوره قرار می دهند تا سیم ها بر روی سطح زیر جوش بخورد سپس خانه های ایجاد شده را رنگ آمیزی می کنند. مینای خانه بندی را در ظروف سلطنتی روسی بسیار مشاهده می کنیم. در حال حاضر تنها یک آموزشگاه در تهران وجود دارد که این هنر را آموزش می دهد. قابل ذکر است که متاسفانه میناکاری خانه بندی در فهرست صنایع دستی منسوخ قرارگرفته است.
مینای خانه بندی. روسی
مینای خانه بندی. روسی
مینای زمینه برجسته (حکاکی) نوعی دیگر در مینا کاری است. در این روش سطح زیر کار را به اصطلاح ” نقر” می کنند و سپس رنگ را در نقاط نقر شده میریزند . این روش در میان طایفه ی صائبین در استان خوزستان رواج داشته است.
مینای زمینه برجسته امروز در کنار مینای نقاشی در اصفهان به صورت روزانه تولید می شود و از میناهای پرطرفدار به شمار می رود.
بشقاب مینا - زمینه برجسته
بشقاب مینا – زمینه برجسته
مینای نقاشی از روش های بسیار مرسوم این هنر در اصفهان می باشد. در این روش نقاشی بر روی سطح صاف و لعاب کاری شده ی فلز انجام می شود. ظرف فلزی را بعد از لعاب کاری به کوره می برند و سپس ظرف آماده نقاشی با رنگ های مینایی می شود.
مینای نقاشی
مینای نقاشی
اساتید برجسته میناکاری
در طی دوران ها اساتید بسیاری باعث فاخر شدن هنر اصیل شدند. با این حال از هنرمندان اعصار گذشته نام و نشان باقی نمانده است . اما در ۱۰۰ تا ۱۲۰ سال اخیر هنرمندان به نامی دلیل رونق بخشی به این هنر بوده اند و شاگردان و استادکاران بسیاری را هنر آموخته اند. از این میان می توان به نام استاد ابراهیم زرقونی اشاره کرد. ایشان در جوانی از اساتید برجسته قلم زنی بودند، اما به گفته خودشان دنیای رنگ های برایشان جذابیت بسیاری داشت.
ابراهیم زرنوقی می گوید: “با وجود آنکه استاد کار این حرفه شدم ، در آن ارضا نمیشدم. در من وسوسه دیگری بود، وسوسه ای که همیشه مرا بسوی رنگها می کشید. من در رنگها دنیای مرموز و زیبائی را احساس میکردم. برای من همه چیز از رنگها شروع میشد. حتی بیرنگی یک نوع رنگ است. اگر رنگ نباشد مفاهیم دنیا عوض میشود، اشیاء بی معنی میشوند و زندگی به پوچی و یکنواختی میرسد.” ابراهیم زرقونی نخستین فردی است که میناکاری را بر بدنه گلدان ها اجرا کرد.
از شاگردان وی نیز میتوان به آقایان رضا زنگنه(غروی)،رضااسلامی،سیدمحمود اسلامیان،غلامحسین فیض اللهی، حسین هنر دوست، محمد مهدی غفاریان و محمد علی فرشید اشاره کرد
- ۹۶/۰۸/۲۴