انقراض دولت هخامنشی در ۳۳۱ پیش از به دنیاآمدن با تکان اسکندر به طرف شرق و مرگ داریوش سوم اتفاق افتاد . پیروزیها و لشکرکشیهای اسکندر ضمن رواج فرهنگ و تمدن یونانی یا این که هلنی مآبی در سراسر خاورزمین تا هندوستان بهصورت متقابل هم موجب نفوذ فرهنگ و تمدن خاوری در عنصرها یونانی مقدونی شد .
با وجود مدارک قلیل و توزیع غیریکنواخت جغرافیایی نمی توان تصویر روشنی از اثر ها هنری این عصر را با اطمینان نشان اعطا کرد چنانکه اکثری از اثرها یونانی اصل یا این که اثر ها نسخهبرداری شده از هنر یونانی , جمهوری اسلامی ایران را به عصر سلوکی نسبت می دهند .
شاخصترین اثرها هنری عصر سلوکی که در نمایشگاه عرضه شده رمز مجوف یک مرد از جنس نقره است که سبک هنری آن بهشیوه هلنی است و در سال ۱۳۵۸ شمسی از مرز بازرگان به دست آمده است . اثراتی هم زیرا گوشوارههایی با نقوش اساطیری و الهههای یونانی که از نهاوند به دست آمدهاند نمایانگر گوشهای از هنر فلزکاری این زمان می باشند که دوچندان دقیق و بهشیوه هلنسیتی ساخته شدهاند .
حدود ۲۵۰ سال پیش از به دنیاآمدن اشکانیان از مشرق زمین به قصد براندازی دولت سلوکی تمام خاک کشور ایران را تصرف کردند و رو به سوریه نهادند . اشکانیان در بالا تمدن یونانی را پذیرفتند البته به ندرت تمدن یونانی در تمدن ساکن جمهوری اسلامی ایران حل شده و از اوایل قرن دوم میلادی تمدن اشکانی که آمیزهای از فرهنگ و تمدن و هنر هخامنشی , دربین رودان , هند و بومیان جمهوری اسلامی ایران بود , شکوفا شد .
از بررسی قلیل اثرها به جای باقیمانده از فرهنگ و هنر اشکانی این قضیه روشن می شود که اشکانیان در حین پادشاهی خویش بهتدریج نفوذ و فرهنگ وتمدن و هنر یونانی را محو و ویژگیهای هنر هخامنشی را احیا کردند . چنانکه از پیکرهها و نقوش پررنگ پادشاهان و ملکهها , جنگاوران , شاهزادگان و تاجران اشکانی باقیمانده در کشور ایران , الحضر , پالمیر , نیپور , دورااروپوس و . . . استنباط میگردد که اشکانیان عشق متعددی به جواهرات و اشیای زرین و سیمین داشتند . بیشتر داده ها راجع به جواهرات و زیورآلات اشکانی را میتوان از مجسمهها و سکههای آن دوران به دست آورد . درین دوران زنان و مردان جواهرات متعددی برای تزیین بهکارمیبردند .
کلاههای بلند جواهرنشان و پوشیده از زنجیر , گوشوارههای بلند سنگین وزن , مدال با آویزهای سنگین وزن , بازوبندهای کلفت تابدار و حلقهها از زیورآلات مجسمههای این زمان است . بعضی از جواهرات این عصر دارنده تراش , نقوش و تزیینات یونانی است , اگرچه که بیشتر صورت برداشتی محلی از این تزیین را داراست . پیکرههایی زیرا پیکره بی نقص زن و مرد و پیکرههای ( اروس ( که نقشمایههای یونانی است روی گوشوارهها چشم می گردد و هم گوشوارههایی به صورت خوشه انگور از ویژگیهای طلاکاری و نقرهکاری اشکانی است که به شکلهای گوناگون به سبک هنری هخامنشی نزدیک است .
عصر ساسانی :
سلسله ساسانی که نامش را از ساسان موبد موبدان محل پرستش آناهیتا در استخر گرفته از سده سوم تا سده هفتم میلادی در جمهوری اسلامی ایران حاکم بود . ساسانیان با وجود بحرانهای بزرگ آخرها سده سوم نبرد با رومیان و بحرانهای قرن پنجم ( مبارزه با هپتالیان , خشکسالی و . . . ) توانستند تاج و تخت خویش را بیشتراز ۴۰۰ سال نگهداری نمایند . دورههای نقط ی اوج امپراتوری آن ها زمان سلطنت اردشیر یکم و پسرش شاپور یکم و پادشاهی شاپور دوم در قرن چهارم و خسرو یکم ( انوشیروان ) در سده ششم میلادی بود . ساسانیان بهعنوان فرمانروایان تمام عیار اهل ایران جایگاهی ویژه بین بقیه ملل و اقوام به دست آورده بودند و در حماسه فردوسی و اشعار نظامی و هم در تاریخهای مورخان اسلامی و قصههای مردمی جاودانه شدند .
هنر ساسانی هنری درباری بود که مدام پیرو ثابت رابطه و پیوندش با سنن هنری زمان هخامنشی بود . با این همگی این هنر حداقل ابتدا بروز خویش دوچندان زیر تاثیر فرهنگ وتمدن اشکانی بود بهاین استدلال که هنر و فرهنگ و تمدن اشکانی در عصر پسین خود بیشتر خصلت و خصوصیت اهل ایران پیدا کرده بود . اثر ها هنری و صنعت های دستی ساسانیان خواستاران متعددی در میدان هنر جهانی داشت . در رابطه جامهای نقرهای ساسانی , پارچههای ابریشمی و نفوذ آنان بر هنر نساجی غرب , یا این که در رابطه نگینهای نقش پررنگ , ظروف بلورین و گچبریهای پر اسم و رسم ساسانی و مهرها و سکهها بیشتر از اینها میتوان کلام ذکر کرد البته به بدون چاره در اینجا به برشمردن اسم آنها اکتفا می کنیم . در رابطه جواهرات و زیورآلات این عصر داده ها یه خرده در دست است .
- ۹۶/۱۱/۰۲